Alerjik Rinitin Karıştığı ve Birlikte Görüldüğü Hastalıklar
Alerjik Rinitin Karıştığı ve Birlikte Görüldüğü Hastalıklar
Alerjik Rinit ile Karıştırılan ve Birlikte Görülebilen Hastalıklar
Alerjik rinit, yalnızca burunla sınırlı bir hastalık değildir. Aslında birçok farklı hastalıkla birlikte görülebilir ya da benzer belirtiler nedeniyle bu hastalıklarla karıştırılabilir. Burun tıkanıklığı, akıntı, hapşırık ve kaşıntı gibi semptomlar farklı rahatsızlıkların da habercisi olabilir. Bu yazımızda alerjik rinitin sıklıkla karıştığı ya da eşlik ettiği hastalıkları ele alacağız.
1. Akut Rinosinüzit
Akut rinosinüzit, yüzde ağrı, basınç ve koku alma bozukluğu gibi belirtilerle kendini gösterir. Alerjik rinitle birlikte veya ondan bağımsız olarak ortaya çıkabilir. Renkli burun akıntısı, öksürük, ateş ve laboratuvarda CRP yüksekliği bakteriyel enfeksiyon lehine yorumlanır.
Neler olabilir?
- Basit viral enfeksiyonlardan dirençli bakteriyel sinüzitlere kadar geniş bir yelpazede seyredebilir.
- Soğuk algınlığı gibi hafif enfeksiyonlarda antibiyotik gerekmez. Bunun yerine bağışıklığı destekleyici, semptom giderici tedavi, egzersiz ve probiyotikler önerilir.
-10 günden uzun süren şikayetler varsa "post-viral rinosinüzit" düşünülür. Bu dönemde de semptomlara yönelik tedavi tercih edilir.
Antibiyotik gerektiren durumlar:
- Renkli, kokulu burun/geniz akıntısı
- 38°C üzeri ateş
- CRP yüksekliği
- Şikayetlerin kötüleşerek devam etmesi
Yılda 4 kez veya daha fazla, her biri 1 haftadan uzun süren bu ataklara "rekürren (tekrarlayan) akut rinosinüzit" denir.
2. Kronik Rinosinüzit
Tanım: Burun ve sinüs şikayetlerinin 12 haftadan uzun sürmesi kronik rinosinüzit olarak tanımlanır.
Belirtileri:
- Açık veya sarı burun/geniz akıntısı
- Burun tıkanıklığı (genellikle iki taraflı)
- Yüzde dolgunluk, basınç hissi
- Koku almada azalma veya kayıp
Bu belirtilerden en az ikisi varsa tanı açısından değerlendirilir.
Bazı hastalarda ‘nazal polip’ gelişebilir. Bu durum daha çok astımı ve aspirin duyarlılığı olan bireylerde gözlenir. Bu hastalarda:
- Eozinofil > 250/mm³
- Total IgE > 100 IU/ml seviyeleri dikkat çeker.
İstatistikler:
- Hastaların %60’ında polip gelişmez.
- Yaklaşık %20’sinde astım eşlik eder.
- Aktif sigara içicilerde daha sık görülür.
- Depresyon eşlik oranı %20–40’tır.
Tedavi:
- 12 haftadan uzun süreli şikayetlerde intranasal kortikosteroidler (INKS) tercih edilir.
- İleri vakalarda anti-IgE veya anti-IL-5 gibi biyolojik tedaviler uygulanabilir.
- Polipli hastalarda cerrahi seçenekler değerlendirilebilir.
3. Astım ve Alerjik Rinit Birlikteliği
Alerjik rinitli hastaların %10–40’ında astım da bulunabilir. Öte yandan, astım hastalarının %60–80’inde rinit semptomları görülür. Bu tablo, üst ve alt solunum yollarının birbirinden bağımsız değil, birbirini etkileyen sistemler olduğunu gösterir.
Tedavi planı, her iki sistemi kapsayacak şekilde hazırlanmalıdır.
4. Adenoid (Geniz Eti) Büyümesi
Adenoid hipertrofisi genellikle enfeksiyonlar ve çevresel faktörlere bağlı gelişir. Ancak bazı çalışmalarda alerjik rinitin de bu durumu artırabileceği gösterilmiştir.
Bir araştırma örneği:
- Ev tozu akarına duyarlı 436 çocuk ile atopik olmayan 229 çocuk karşılaştırıldığında;
- Alerjik rinitli çocuklarda adenoid büyümesi %32,9,
- Alerjisi olmayanlarda ise %9,2 oranında saptanmıştır.
5. Alerjik Konjunktivit
Alerjik rinitli hastaların çoğunda gözle ilgili şikayetler de görülür:
- Gözde kaşıntı
- Sulanma
- Kızarıklık
- Göz kapaklarında şişme
Bu tabloya alerjik rinokonjonktivit adı verilir. Toplumda her 5–7 kişiden birinde bu duruma rastlanabilir.
Muayene bulguları:
- Konjonktival kızarıklık
- Sulu gözyaşı artışı
- Göz çevresinde morumsu renk değişiklikleri (Dennie-Morgan çizgileri)
Tedavi:
- Topikal antihistaminikler
- Gerekirse intranazal kortikosteroidlerle birlikte kullanılabilir.
6. Reflü (GÖRH ve LFR) Gastroözofageal reflü (GÖRH) ve laringofaringeal reflü (LFR)
Özellikle gece artan öksürük, boğazda gıcık hissi ve ses kısıklığı gibi şikayetlerle alerjik rinit ile karışabilir. LFR, boğaz ve üst solunum yollarında inflamasyona neden olarak rinit semptomlarını tetikleyebilir.
7. Uyku Apnesi (OSAS)
Obstrüktif Uyku Apne Sendromu, erkeklerde %5–10, kadınlarda %1–2 oranında görülür. Burun tıkanıklığı ve üst solunum yolundaki daralma nedeniyle uyku kalitesi bozulur. Alerjik rinitli bireylerde OSAS belirtileri daha da belirginleşebilir.
8. Kronik Öksürük
Alerjik rinit, özellikle çocuklarda uzun süreli kuru öksürük ile kendini gösterebilir. Bu öksürük:
- Gece artar,
- Postnazal akıntı ve boğaz kaşıntısı ile birlikte seyreder.
Ancak reflü, astım, sinüzit gibi diğer nedenler de mutlaka dışlanmalıdır.
Sonuç
Alerjik rinit, basit bir burun rahatsızlığı olmaktan çok daha fazlasıdır. Bu nedenle, sadece burna odaklanmak yerine; solunum yollarının tamamını ve beraberinde gelişebilecek durumları değerlendirmek gerekir.
Bu yazıda özetlediğimiz hastalıklar, alerjik rinitli bireylerde sıkça eşlik eden ya da karışabilen tablolardır. Doğru tanı, etkili tedavi ve kişiye özel planlama için *multidisipliner yaklaşım* şarttır.